Book review - Antifragile, Black Swan
Một khái niệm mà mấy năm gần đây giúp mình thay đổi cách nhìn nhận cuộc sống rất nhiều là antifragile, điều trái ngược của fragile (dịch tạm là mong manh, dễ vỡ). Đây là khái niệm được giới thiệu bởi nhà xác suất học nhiều người ghét Nassim Taleb.
Robust (dịch tạm là vững chắc) không phải là trái ngược của fragile. Một cái gì đó robust có nghĩa là trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nó không xấu đi. Một cái gì đó antifragile nghĩa là trong hoàn cảnh khắc nghiệt, nó trở nên mạnh mẽ hơn.
Một ví dụ antifragile trong tự nhiên là sự tò mò. Nếu bạn tò mò muốn biết điều gì đó thì người ta càng giấu, bạn càng tò mò. Đấy là lý do tại sao mà sách càng bị cấm càng được nhiều người đọc. Một ví dụ khác là tình yêu. Tình yêu càng bị ngăn cấm càng trở nên mạnh mẽ hơn.
Cuộc sống rất dễ bị xáo trộn bởi những sự kiện không ai lường trước được (black swan). Con người đưa ra dự kiến về tương lai dựa vào những điều chúng ta biết từ quá khứ,. Điều gì đã diễn ra càng lâu trong quá khứ, chúng ta càng chắc mẩm rằng nó sẽ tiếp tục diễn ra trong tương lai. Sự chắc mẩm này biến chúng ta trở thành nạn nhân của turkey fallacy. Như những con gà Tây ngày nào cũng được cho ăn chắc mẩm nghĩ rằng chúng an toàn, không đoán được rằng chúng sẽ bị thịt trong ngày lễ tạ ơn bởi chúng chưa từng bị thịt bao giờ.
Sự kiện khủng bố 11/9 là một black swan đối với người Mỹ. Sự kiện Columbus tìm ra châu Mỹ dẫn đến việc bao nhiêu người châu Mỹ bản địa bị giết hại là black swan đối với những người bản địa này. Thị trường chứng khoán, địa ốc đổ vỡ trong năm 2008 là black swan với nhiều người tiêu dùng trong thị trường đó.
Bởi vì chúng ta không thể lường trước được những black swan này, chúng ta cần tìm cách để bản thân trở nên antifragile với chúng.
Việc đa dạng hoá danh mục đầu tư để nó bao gồm cả tiền mặt, vàng, ngoại tệ, chứng khoán, bất động sản, khoáng sản tự nhiên, … là một cách để giúp tài sản của bạn antifragile với sự đổ vỡ của một thị trường tài chính cụ thể.
Việc đa dạng hoá kỹ năng và kiến thức giúp bạn trở nên antifragile khi mà một nghề nào đó trở nên lỗi thời (ví dụ, tự nhiên ngành quản trị khách sạn trở nên lỗi thời vì hầu hết mọi người chuyển sang dùng các hệ thống như airbnb).
Việc di chuyển, sống ở nhiều nơi khác nhau và xây dựng mối quan hệ ở những khu vực khác nhau đó giúp bạn trở nên antifragile khi một khu vực nào đó trở nên khó sống do bất ổn chính trị, ô nhiễm môi trường, hay biến đổi khí hậu.
Việc luôn làm mới bản thân, duy trì cuộc sống của bản thân độc lập với người yêu/vợ/chồng của bạn giúp bạn antifragile với sự đỗ vỡ của một mối quan hệ.
Thỉnh thoảng, mình dành thời gian xem xét tất cả các khía trọng cuộc sống của mình — sự nghiệp, tài chính, sức khoẻ, gia đình, bạn bè, tình cảm — tìm những điểm yếu và suy nghĩ làm sao để làm nó trở nên antifragile.
Bạn nào quan tâm đến chủ đề này có thể tìm đọc hai cuốn Black Swan và Antifragile của Nassim Taleb.